استان های درگیر با بحران های آب و فرونشست؛ صدرنشین مصرف آب در کشاورزی
به گزارش تجارت نیوز،
مرکز آمار به‌تازگی گزارشی با عنوان «سهم و رتبه استان‌ها بر اساس متغیرهای مهم بخش کشاورزی» (1403) منتشر کرده است که رتبه استان‌ها را در 32 حوزه مرتبط نشان می‌دهد.
برخی از داده‌های این گزارش مربوط به سال‌های گذشته است و امکان دارد با تکمیل «سرشماری عمومی کشاورزی» که از آبان امسال در حال انجام است، تغییر کند.
البته مرکز آمار نتایج این سرشماری را با استناد به قانون، محرمانه می‌داند و اعلام کرده است داده‌های آن را در اختیار برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران قرار می‌دهد. در عین حال، این امکان وجود دارد که داده‌های آن منبعی برای به‌روزرسانی گزارش‌های آینده این مرکز در مورد رتبه‌بندی استان‌ها قرار گیرد.
در ادامه، استان‌هایی که در چهار متغیر این گزارش رتبه‌های نخست کشوری را دارند، در جدول‌های جداگانه نمایش داده شده‌اند. داده‌های گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد برخی از مناطق درگیر با بحران آب و فرونشست، در تعدادی از متغیرهای حوزه کشاورزی از جمله مصرف آن نیز در صدر قرار دارند.
سهم و رتبه استان‌ها از نظر مصرف آب
از میان پنج صدرنشین مصرف آب در بخش کشاورزی، نام چهار استان به صورت مکرر در رابطه با فرونشست نیز تکرار می‌شود: فارس، کرمان، خراسان رضوی و اصفهان.
بر اساس برخی پژوهش‌ها، کرمان با بیشتر از 30 سانتی‌متر فرونشست در سال، در رتبه نخست این پدیده در کشور قرار دارد. نام خراسان رضوی، فارس و اصفهان نیز در میان 15 استان اول درگیر با فرونشست دیده می‌شود؛ به گونه‌ای که اولی با حدود 23 سانتی‌متر فرونشست در سال، پنجمین استان درگیر با این پدیده در کشور است.
علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، اخیراً گفته است بیشترین وسعت پهنه‌های فرو نشستی در استان‌های خراسان رضوی، فارس، کرمان، اصفهان و تهران قرار دارد (تسنیم).
خوزستان نیز البته از این پدیده در امان نیست. آمارها می‌گویند در حدود ۳۰ درصد از مساحت این استان جنوبی کشور، سالانه حدود پنج سانتی‌متر (یا کمتر)، فرونشست رخ می‌دهد.
این آمارها در حالی ارائه می‌شود که حفر چاه‌های متعدد و مصرف بی‌رویه منابع آب زیرزمینی، یکی از مهم‌ترین دلایل فرونشست زمین است.
بحران آب در استان‌های صدرنشین مصرف در کشاورزی
در عین حال، برخی از استان‌هایی که نام‌شان در این جدول آماده است، با خشکسالی و کمبود منابع آبی نیز مواجه هستند. برای مثال، بر اساس آخرین گزارش سازمان هواشناسی ایران، خوزستان با 133.8 میلی‌متر کاهش بارندگی در مقایسه با بلندمدت، چهارمین استان کشور از این نظر است. خوزستان همچنین از جمله استان‌های کشور محسوب می‌شود که با چالش تنش آبی و پایین بودن کمیت و کیفیت منابع آبی مواجه است.
در این میان، استان فارس نیز از نظر کاهش بارندگی در مقایسه با بلندمدت، در رتبه ششم کشور قرار دارد.
از طرفی، ذخایر آب سدها نیز در برخی استان‌ها به مرز هشدار و بحران رسیده است. اصفهان، خراسان رضوی، فارس و کرمان، در میان 16 استانی هستند که ظرفیت برخی سدهایشان کمتر از 20 درصد پرشدگی دارد.
5 استان با بیشترین سهم از ارزش افزوده بخش کشاورزی
در جدول زیر پنج استانی که بیشترین سهم (درصد) را از ارزش افزوده بخش کشاورزی دارند دیده می‌شوند. نام استان مازندران در میان آنها جدید است.
هرچند مازندران تنها استان کشور است که در سال آبی جاری، بارندگی بیشتر از میانگین بلندمدت داشته است، اما این استان نیز از هشدارها درباره مساله آب و فرونشست در امان نیست.
اخبار و آمارها در مورد خشکی 30 تا 40 درصدی تالاب میانکاله یکی از مواردی است که می‌توان در این زمینه به آن اشاره کرد. کارشناسان، افت تراز آب دریای خزر را در کنار کشاورزی ناپایدار و برداشت بی‌رویه از منابع آبی منطقه، از جمله دلایل این اتفاق به شمار می‌آورند.
حسن موسوی، فعال آب و محیط زیست، چندی پیش به تجارت‌نیوز گفت استفاده بی‌رویه از منابع آبی در مازندران، تراز سفره‌های زیرزمینی را حدود ۴۰ تا ۶۰ سانتی‌متر کاهش داده و بر وضعیت تالاب‌ها اثر گذاشته است.
به گفته او، برنامه‌هایی نیز برای گسترش کشت دوم یا پاییزه در استان وجود دارد که بدون شک مصرف آب را افزایش می‌دهد و شرایط را بدتر می‌کند.
از سوی دیگر بیت‌اللهی، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، اخیراً گفته است حتی استان‌های پربارشی مانند گلستان و مازندران نیز از پدیده فرونشست در امان نبوده‌اند (مهر). مسئولان مازندران، افت تراز آب‌های زیرزمینی و وقوع فرونشست در این استان را انکارناپذیر می‌دانند.
استان‌هایی که بیشترین شاغلان بخش کشاورزی را دارند
در جدول زیر نام پنج استانی که بیشترین سهم (درصد) را از جمعیت 1۵ ساله و بیشتر شاغل در بخش کشاورزی دارند آمده است. نام استان آذربایجان غربی در دو جدول پیشین دیده نمی‌شود.
آذربایجان غربی، هم بارندگی کمتر از میانگین کشوری داشته است و هم نام آن در میان 15 استان کشور با بیشترین فرونشست سالانه قرار دارد.
از سوی دیگر، برخی از شهرهای این استان نیز با تنش آبی مواجه هستند. ایلنا اخیراً دراین‌باره گزارش داده است که کاهش بارندگی، افزایش دما و کاهش منابع آب‌های زیرزمینی در سال‌های اخیر باعث شده است بعضی از شهرها و بیشتر روستاها در آذربایجان غربی با معضل کمبود و قطعی آب مواجه شوند.
5 استان صدرنشین در تولید محصولات کشاورزی
جدول زیر پنج استانی را که بیشترین سهم (درصد) را از تولید سالانه محصولات زراعی در اختیار دارند نشان می‌دهد. نام استان همدان در این جدول جدید است.
همدان بر اساس برخی پژوهش‌ها، ششمین استان کشور با بیشترین میزان فرونشست سالانه است. همچنین بعضی از دشت‌های این استان با پدیده فروچاله مواجه هستند. این پدیده نیز از مصرف بی‌رویه آب و مدیریت نادرست منابع آبی ناشی می‌شود.
از سوی دیگر، بارندگی در همدان نیز در سال آبی جاری کمتر از متوسط بلندمدت بوده است. مسئولان محلی، بحران آب را در کنار مسکن، دو معضل اصلی این استان می‌دانند و از افت ۲ متری سطح آب‌های زیرزمینی خبر می‌دهند.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش کدام استان ها بیشترین فرونشست سالانه را دارند؟ و اصلاح الگوی کشت، مصرف ۹۰ درصدی آب در بخش کشاورزی را تعدیل می‌کند؟ پیشنهاد می‌شود.
