5 هزار داعشی فعال در سوریه و عراق | آغاز بحران امنیتی جدید در سوریه؟
به گزارش اقتصادنیوز، در 13 دسامبر، یکی از نیروهای گشت مشترک آمریکا و سوریه در نزدیکی شهر پالمیرا، هدف حمله مسلحانه قرار گرفت. این شهر در مرکز سوریه قرار دارد و زمانی تحت کنترل گروه داعش بود. مهاجم یکی از اعضای نیروهای امنیتی سوریه بود که در نزدیکی این شهر به کاروان مشترک نیروهای گشت تیراندازی کرد.
در جریان این حمله، پیش از آنکه نیروهای سوری ضارب را به قتل برسانند، دو سرباز آمریکایی و یک مترجم کشته، و چهار نفر دیگر نیز مجروح شدند. پس از این حادثه، مقامات آمریکایی و سوری اعلام کردند که عامل حمله با داعش ارتباط داشته و وعده دادند که به این اقدام پاسخ خواهند داد.
جاستین صالحانی در الجزیره نوشت: حمله مسلحانه در پالمیرا که به داعش نسبت داده شد، نشاندهنده افزایش سطح همکاریهای امنیتی میان آمریکا و سوریه بهمنظور مقابله با این گروه تروریستی است؛ بهویژه پس از آنکه در ماه نوامبر، دمشق به ائتلافی با رهبری آمریکا علیه این گروه پیوست.
ابهام درباره هویت عامل حمله
با وجود این مواضع رسمی، هنوز مشخص نیست که آیا عامل حمله واقعا عضوی از داعش بوده است، یا به گروه دیگری تعلق داشته که با روابط رو به گسترش میان آمریکا و سوریه مخالفت میکند. با این حال، تحلیلگران تأکید دارند که همکاری دو کشور در حوزه امنیتی نهتنها جدی است، بلکه هر روز مستحکمتر میشود.
چارچوب امنیتی را آمریکا تعیین میکند
راب گایست پینفولد، پژوهشگر امنیت بینالملل در کینگز کالج لندن، در گفتوگو با الجزیره اظهار داشت که دولت سوریه اکنون با جدیت به مبارزه با داعش، تحت چارچوب درخواستهای آمریکا، ادامه میدهد.
او همچنین یادآور شد که هیئت تحریرالشام پیش از ورود به عرصه دولت، سیاستی بلندمدت در مبارزه با داعش داشت، رویکردی که پیشتر در ادلب نیز بهکار گرفته بود و موجب سرکوب شبکههای شورشی و هستههای پنهان داعش در این منطقه شده بود. به گفته او، آنچه امروز میبینیم ادامه همان سیاستهای گذشته است.
تحقیقات ادامه دارد…
نورالدین البابا، سخنگوی وزارت کشور سوریه، در گفتوگو با شبکه تلویزیونی الاخباریه سوریه اعلام کرد که مهاجم هیچ زنجیره فرماندهی مستقیمی در نیروهای امنیت داخلی نداشته و عضو تیمی که مسئول اسکورت نیروهای آمریکایی بود نیز محسوب نمیشده است. او اضافه کرد که تحقیقات تا زمانی که مشخص شود که آیا این فرد ارتباط مستقیمی با داعش داشته یا صرفا تحت تاثیر ایدئولوژی خشونتطلبانه آن بوده است، ادامه دارد.
از اردوگاهها تا صحرای سوریه
در ماه مه ۲۰۱۷، ائتلافی با رهبری آمریکا موجب بیرون راندن داعش از شهر رقه شد؛ شهری که این گروه سه سال قبل آن را پایتخت خلافت خودخوانده خود اعلام کرده بود.
بسیاری از نیروهای باقیمانده داعش در اردوگاههای الهول و روژ در شمالشرق سوریه زندانی شدند؛ اردوگاههایی که تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه و با حمایت آمریکا اداره میشوند. گروه دیگر نیز به صحرای اطراف پالمیرا گریختند و هرازگاهی از آن مناطق، حملاتی را سازماندهی کردهاند.
پس از سقوط دولت بشار اسد در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۴، تحلیلگران اعلام کردند که عناصر داعش از آشفتگی ناشی از این رویداد استفاده کرده و به شهرهای مختلف سوریه نفوذ کردهاند. در ماه ژوئن، گزارشهای اولیه حاکی حمله داعش به کلیسایی در دمشق بود که موجب کشتهشدن دستکم ۲۵ نفر شد.
اگرچه بعدتر گروهی با نام «سرایا انصارالسنه» مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت، اما گمانهزنیهایی مبنی بر ارتباط یا همکاری این گروه با داعش در رسانهها صورت گرفت.
سام آکیل، پژوهشگر مؤسسه تحریر اعلام کرد که برآوردهای اخیر، شمار نیروهای داعش در عراق و سوریه را بین ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر تخمین میزنند.
تقویت هماهنگی میان دمشق و واشنگتن
کارشناسان به الجزیره گفتهاند که هماهنگی میان دمشق و واشنگتن طی یک سال گذشته بهطور چشمگیری بهبود یافته است. آنها در ادامه به این نکته اشاره کردند که نیروهای امنیتی سوریه بهواسطه اطلاعات ارائهشده از سوی آمریکا، موفق به خنثی کردن چندین حمله از جانب داعش شدهاند..
آرون لوند، پژوهشگری که بر مسائل سوریه تمرکز دارد، به الجزیره گفت که دولت جدید احمد الشرع متعهد به مبارزه با داعش است و برخلاف دوران اسد، اکنون بهصورت منظم هشدارها و اطلاعات امنیتی را از جانب آمریکا دریافت میکند. به باور آنها، ارتش سوریه احتمالا از اشکال دیگر حمایت آمریکا نیز بهرهمند است. چنین ترکیبی از همکاری اطلاعاتی و اراده سیاسی، ترکیبی بسیار قدرتمند است.
این همکاری موجب کاهش قابلتوجه حملات داعش در سوریه شده است. بر اساس گزارشی از شرکت مشاورهای کرم شعار، داعش در سال ۲۰۲۴ بهطور متوسط ۶۳ حمله در ماه انجام میداد، اما این عدد در سال ۲۰۲۵ به ۱۰ حمله در ماه کاهش یافته است.
جروم دروون، تحلیلگر ارشد گروه بحران بینالمللی نیز به الجزیره گفت که از زمانی که هیئت تحریرالشام وارد دمشق شده است، همکاری با آمریکا بسیار آسانتر شده است.
فرایند غربالگری دچار ایرادهای ساختاری است
پس از سقوط بشار اسد، چگونگی تامین امنیت کشور به یک پرسش جدی تبدیل شده بود. چند هزار نفر از اعضای هیئت تحریرالشام که تنها استان ادلب در شمالغرب سوریه را در کنترل داشتند، به هیچوجه برای تأمین امنیت در سراسر کشور کافی نبودند.
بههمین منظور، نیروهای امنیتی سوریه برنامهای را برای جذب گسترده نیرو آغاز کرده و دهها هزار نیروی جدید را به خدمت گرفتند. همچنین، بسیاری از گردانهای سابق مخالفان نیز در چارچوب ساختار جدید امنیتی کشور ادغام شدند. تحلیلگران تأکید میکنند که با چنین موج عظیمی از جذب نیرو، انجام فرایند غربالگری دقیق بهشدت دشوار شده است.
نَنار حوّاش، تحلیلگر ارشد گروه بحران بینالمللی در امور سوریه، در گفتوگو با الجزیره اظهار داشت که حمله پالمیرا تنها یک حادثه مقطعی نیست، بلکه نشانه نقصهای ساختاری است.
به گفته او، ادغام سریع نیروهای جناحهای مختلف و جذب گسترده نیروهای تازه، موجب ضعف در فرایند نظارت و کنترل شده و محیطی را ایجاد کرده که در آن دیدگاههای افراطی امکان نفوذ و بقا یافتهاند. این عوامل در کنار هم، نشانههای هشداردهنده اولیه را مبهم کرده و فضای لازم برای تهدیدات پنهان فراهم میکنند، شرایطی که خطر تکرار چنین حملاتی را در آینده افزایش میدهد.
احتمال تکرار حملات وجود دارد
تحلیلگران انتظار دارند که نیروهای امنیتی سوریه بهتدریج روند غربالگری را بهبود ببخشند. با این حال، وقوع حملهای مشابه حمله ۱۳ دسامبر، همچنان امکان دارد و میتواند به اعتماد آمریکا نسبت به توانایی دولت احمد الشرع در تأمین امنیت سوریه، آسیب بزند.
جروم دروون تأکید کرد که چنین حوادثی ممکن است به دلیل تعداد بسیار زیاد نیروهای تازهجذبشده تکرار شود، اما دولت ناگزیر است که با گذشت زمان، کنترل را سختگیرانهتر کرده و از وقوع دوباره چنین رویدادهایی جلوگیری نماید؛ چراکه این حوادث پیامدهای جدی خواهند داشت. او افزود که نباید بر اساس یک حادثه نتیجهگیری کلی کرد، اما اگر چنین رویدادهایی تکرار شوند، نگاه جامعه بینالمللی به دولت سوریه تغییر خواهد کرد.
داعش دیگر به دنبال خلافت نیست
بهنظر میرسد که اولویتهای داعش پس از سقوط اسد، دگرگون شده است. سام آکیل توضیح داد که آنچه اکنون دیده میشود، تلاش داعش برای آزمودن مرزها و انجام حملات است، با آگاهی از این مورد که دیگر قادر به کنترل سرزمینی نخواهد بود. هدف این گروه بیثباتسازی و حفظ جایگاه خود است.
نَنار حوّاش نیز گفت که داعش دیگر توان تصرف شهرها یا سرنگونی دولتها را ندارد، البته ضرورتی هم برای این کار نمیبیند؛ زیرا قدرت واقعی آن در ایجاد بیثباتی نهفته است. او گفت که حمله پالمیرا نشان داد که حتی یک عامل نفوذی با دسترسی مناسب نیز میتواند موجب کشتهشدن سه نیروی آمریکایی شده و یک رابطه دوجانبه را متزلزل کند.
ماشین بیثباتسازی داعش
تحلیلگران هشدار میدهند که داعش میتواند با حمله به نیروهای امنیتی دولتی، اقلیتهای مذهبی و اتباع خارجی حاضر در سوریه، از نظامیان آمریکایی گرفته تا کارکنان سازمان ملل، کشور را بیثبات کند. این گروه همچنین ممکن است از اختلافات میان نیروهای دموکراتیک سوریه و دمشق بر سر ادغام این نیروها در ساختار امنیتی دولت، سوءاستفاده کند.
در همین حال، نیروهای دموکراتیک سوریه مسئول اداره اردوگاههای الهول و روژ در شمالشرق سوریه هستند؛ اردوگاههایی که بسیاری از جنگجویان و فرماندهان باتجربه داعش در آنها نگهداری میشوند و میتوانند به اهداف مهمی برای این گروه تبدیل شوند. نَنار حوّاش در جمعبندی گفت: داعش در چنین خلأهایی رشد میکند؛ این یک شورش چریکی است، نه رویای خلافت؛ اما در یک کشور شکننده همین هم برای ایجاد خسارت جدی، کافی است.
