ردپای چین در خاورمیانه 2025؛ از مواضع محتاطانه در جنگ ایران و اسرائیل تا بحران یمن | تحریمهای اقتصادی مانع تجارت تهران
به گزارش اقتصادنیوز، چین امسال توانست تعاملات آرام و صبورانهاش در خاورمیانه را به قدرت سخت، تجارت و نفوذ سیاسی تبدیل کند؛ آن هم در حالی که از تحریمهای جدید آمریکا علیه ایران گریخت، خود را با تحولات سوریه وفق داد و حضور نظامیاش را در همکاری با شرکای عرب بهویژه مصر، که رئیسجمهورش عبدالفتاح السیسی هنوز به واشنگتن سفر نکرده گسترش داد.
المانیتور در گزارشی نوشت: در حالی که منطقه شاهد آشفتگی بیسابقهای با جنگ ایران–اسرائیل و حملات آمریکا به تأسیسات هستهای تهران در ماه ژوئن بود، پکن رویکردی محتاطانه اتخاذ کرد. چین بهصورت لفظی حملات را محکوم کرد، اما پشت پرده تلاش داشت منافع انرژی و دریاییاش را حفظ کند.
چین کماکان با ایران همکاری مستمر دارد
مجازاتهای اقتصادی هم نتوانست پکن را از تجارت با تهران بازدارد. چین همچنان حجم زیادی نفت ایران را از مسیرهای غیرمستقیم و واسطهها خریداری میکند؛ مسیرهایی که به تهران کمک میکنند اثر تحریمهای آمریکا را کاهش دهد.
در سال ۲۰۲۵، ایران، روسیه و چین رزمایش مشترک دریایی برگزار کردند که توان عملیاتی در آبهای آزاد و تمایل مشترک آنها برای به چالش کشیدن سلطه آمریکا در گذرگاههای دریایی مهم را نشان داد. این رزمایشها نشان میدهد چین روزبهروز راحتتر در کنار کشورهای تحریمشده یا درگیر تقابل با آمریکا فعالیت میکند، مادامی که این همکاریها در خدمت منافع انرژی و راهبردیاش باشد.
سفر وزیر دفاع ایران به چین در ژوئن و درست پس از جنگ ایران و اسرائیل هم نقش چین را بهعنوان شریک امنیتی منتخب برای کشورهایی که در تقابل آشکار یا پنهان با متحدان آمریکا هستند برجسته کرد.
اما با احتمال رویارویی جدید ایران و اسرائیل در سال ۲۰۲۶، پکن با خطر اختلال بیشتر در جریان انرژی و مسیرهای کشتیرانی روبهروست.
حضور نظامی و امنیتی با شرکای عرب
سال ۲۰۲۵ همچنین نقطهٔ عطفی در همکاری امنیتی چین با کشورهای عرب بود. پکن در آوریل اولین رزمایش هوایی مشترکش با مصر را انجام داد و در دسامبر هم رزمایش هوایی پیشرفتهتری با امارات برگزار کرد؛ امری که تعمیق روابط دفاعی با شرکای سنتی آمریکا را نشان میدهد.
با عربستان، چین از فروش سلاح و آموزش فراتر رفت و وارد همکاری امنیتی آشکار شد؛ از جمله رزمایش دریایی مشترک در اکتبر که هماهنگی دریایی در مسیرهای کشتیرانی حیاتی را به نمایش گذاشت.
انرژی، تجارت و شبکهسازی زیرساختی
پکن همزمان شبکه اقتصادی خود را در منطقه متراکمتر کرد. سرمایهگذاری مشترک تقریبا چهار میلیارد دلاری سینوپک با آرامکو که در آوریل اعلام شد، نقش مرکزی چین را در راهبرد پتروشیمی و پالایشگاهی عربستان تقویت کرد.
در دسامبر، کویت قرارداد پروژه بندری ۴ میلیارد دلاری را به شرکت ساختوساز ارتباطات چین اعطا کرد که ردپای زیرساختی پکن را در خلیج فارس گسترش داد.
در سراسر خلیج، سفر دسامبر وانگ یی، وزیر خارجه چین به امارات، عربستان و اردن نقطهٔ اوج سالی بود که در آن روابط دوطرفه در حوزههای مختلف، از پهپاد و مخابرات تا بنادر و پالایشگاهها رشد چشمگیری داشت.
در ماه می، مراکش میزبان مجمع چین–کشورهای عربی بود؛ اقدامی که موقعیت رباط را بهعنوان دروازه تجارت چین به شمال و غرب آفریقا تقویت کرد. در آگوست، وزیر سرمایهگذاری عربستان به چین سفر کرد تا سرمایهگذاریهای صنعتی و فناوری بیشتری جذب کند.
در ژوئیه، شرکت BYD چین برنامههای خود برای ایجاد کارخانهٔ خودروی الکتریکی در ترکیه را سرعت بخشید؛ اقدامی برای تبدیل تولید ترکیه به پل میان بازارهای خاورمیانه و اروپا.
مصر: فناوری و دفاع
مصر در سال ۲۰۲۵ آشکارا به سمت چین متمایل شد. پس از رزمایش هوایی تاریخی آوریل، قاهره روابط خود با غول فناوری چین، هواوی، را برای توسعه زیرساخت دیجیتال و مخابرات عمیقتر کرد.
در اواخر ژوئن، وزیر برق و انرژیهای تجدیدپذیر مصر به چین سفر کرد تا سرمایهگذاریهای جدید چین در برق، شبکهها و پروژههای سبز را جذب کند و پکن را به شریک بلندمدت در گذار انرژی مصر تبدیل کند.
احتیاط در قبال سوریه
در سوریه، چین در دوران پس از اسد با احتیاط عمل کرد. پکن نسبت به میراث جنگجویان اویغور که در شمال سوریه مستقر بودند یا از آنجا عبور کردهاند نگران است و سوریه را هم تهدیدی امنیتی و هم صحنهای دیپلماتیک برای تعامل با حاکمان جدید سوریه میبیند.
این احتیاط با اینحال مانع ارتقای روابط سیاسی نشد: در نوامبر، وزیر خارجه سوریه اسعد الشیبانی به چین سفر کرد؛ نشانهای از اینکه پکن آماده تعامل با دمشق در دوران پساجنگ است، اما به زمانبندی و شروط خودش پایبند است.
نگاه به نقشی در غزه
چین همچنین از کمکرسانی و دیپلماسی چندجانبه برای معرفی خود بهعنوان بازیگری متعادلتر در پرونده اسرائیل–فلسطین استفاده کرد.
در دسامبر، پکن ۱۰۰ میلیون دلار کمک برای غزه اعلام کرد؛ اقدامی همراه با رویکرد سیاسی شامل ملاقات محمود عباس با فرستادهٔ ویژهٔ چین در ژانویه.
صحنه چندجانبه و پیامرسانی راهبردی
در سال ۲۰۲۵، چین نشان داد که در رهبری نهادهای دیپلماتیک بزرگ احساس راحتی بیشتری میکند. پکن در اواخر آگوست و اوایل سپتامبر میزبان اجلاس سازمان همکاری شانگهای بود؛ نشستی که رئیسجمهور ایران مسعود پزشکیان و رئیسجمهور ترکیه رجب طیب اردوغان را زیر چتر امنیتی–اقتصادی اوراسیایی گرد هم آورد؛ چارچوبی که آمریکا در آن جایگاهی ندارد.
چالشها در یمن و سودان
شکاف جدید میان عربستان و امارات در یمن برای چین دردسرساز است. این شکاف نهتنها همکاری سهجانبه چین با ریاض و ابوظبی را پیچیده میکند، بلکه بیثباتی بیشتر در یمن تهدیدی برای منافع پکن محسوب میشود.
چین در بیانیهای روز دوشنبه از همه طرفها خواست از حاکمیت، وحدت و تمامیت ارضی یمن حمایت کنند. یمنی تقسیمشده برای چین بد است، زیرا بیثباتی در بابالمندب گلوگاه حیاتی دریایی که دریای سرخ را به خلیج عدن متصل میکند، هزینههای امنیت دریایی را افزایش میدهد و به تجارت آسیب میزند.
بهطور مشابه، بحران سودان هم منافع چین را تهدید میکند، زیرا امنیت سرمایهگذاریهای مهم چین را تضعیف کرده و گذرگاه حیاتی دریای سرخ را بیثبات میکند.
در ظاهر، سال ۲۰۲۵ برای چین در زمینهٔ تثبیت ثبات و پشتیبانی از رژیمهای دوست در خاورمیانه سال مطلوبی نبود.
اما در کل، پکن توانست موقعیت خود بهعنوان قدرتی دائمی و چندبعدی در منطقه را حفظ کند.
چین شبکهای از همکاریهای انرژی، زیرساختی، فناورانه و دفاعی را حفظ کرد که از هر دولت آمریکایی طولانیتر میماند.
جبهههای جدید جنگ در یمن و سودان احتمالا موجب میشود پکن در سالهای آینده فشار دیپلماتیک بیشتری برای حفظ منافعش وارد کند.
