اختلافات پنهان ریاض و ابوظبی در سطحی بیسابقه/ تغییر موازنه قدرت در جنوب یمن/ یمن به صلح می رسد؟
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، حمله هوایی ائتلاف سعودی به مواضع نیروهای جداییطلب مورد حمایت امارات در بندر مکلا، نهتنها موازنه قدرت در جنوب یمن را دستخوش تغییر کرده، بلکه اختلافات پنهان ریاض و ابوظبی را به سطحی بیسابقه رسانده است.
تحولات اخیر در یمن وارد مرحلهای تازه و حساس شده است؛ جایی که عربستان سعودی با اعلام «خط قرمز» بودن امنیت ملی خود، مستقیماً مواضع نیروهای جداییطلب مورد حمایت امارات متحده عربی را هدف قرار داده است. حمله هوایی ائتلاف سعودی به بندر مکلا، همزمان با پیشرویهای شورای انتقالی جنوب، نهتنها معادلات میدانی جنگ یمن را پیچیدهتر کرده، بلکه شکاف روبهگسترش میان دو متحد سنتی خلیج فارس، یعنی ریاض و ابوظبی، را آشکارتر از همیشه به نمایش گذاشته است؛ شکافی که پیامدهای آن میتواند فراتر از یمن و تا سودان و کل منطقه امتداد یابد.
عربستان: امنیت ملی «خط قرمز» است!
به نوشته الجزیره، ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی یک حمله هدفمند را در بندر مکلا در یمن انجام داد و مدعی شد که کشتیهایی با پشتیبانی خارجی در حال تحویل سلاح به جداییطلبان جنوب این کشور بودهاند. این کشور همچنین اعلام کرده است که امنیت ملی این کشور «خط قرمز» است و از آن دفاع خواهد کرد؛ این اظهارات تنها ساعاتی پس از آن بیان شد که ائتلافی به رهبری ریاض، خودروها و محمولههایی را در یمن هدف قرار داد که به گفته این ائتلاف، توسط یک نیروی نظامی خارجی برای جداییطلبان جنوب یمن ارسال شده بود.
شورای ریاستجمهوری مورد حمایت عربستان در یمن اعلام کرده است که امارات متحده عربی کشوری بوده که کمکهای هدف قرارگرفته در این حمله را در اختیار شورای انتقالی جنوب قرار داده است. وزارت امور خارجه عربستان سعودی روز سهشنبه در بیانیهای اعلام کرد که امیدوار است امارات گامهای لازم را برای حفظ روابط دوجانبه میان کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بردارد. همچنین ترکی المالکی، سخنگوی ائتلاف، گفت که دو کشتی روزهای شنبه و یکشنبه بدون مجوز ائتلاف وارد بندر مکلا شدند، سیستمهای ردیابی خود را غیرفعال کردند و مقادیر زیادی سلاح و خودروهای رزمی را برای «حمایت» از شورای انتقالی جنوب تخلیه کردند.
رشاد العلیمی، رئیس شورای ریاستجمهوری یمن که از سوی عربستان حمایت میشود، روز سهشنبه پس از این حمله هوایی اعلام کرد که تمامی نیروهای امارات متحده عربی باید ظرف ۲۴ ساعت یمن را ترک کنند. العلیمی در یک سخنرانی تلویزیونی این اقدام را یک الزام حاکمیتی توصیف کرد و بار دیگر از عربستان سعودی و ائتلاف به خاطر حمایتهایشان قدردانی کرد. رهبر یمن همچنین توافقنامه دفاع مشترک با امارات را لغو کرد، محاصره هوایی، زمینی و دریایی ۷۲ ساعته اعلام نمود و وضعیت فوقالعاده ۹۰ روزه برقرار کرد. خبرگزاری رسمی عربستان (SPA) به نقل از مقامات گزارش داد: «با توجه به خطر و تشدید تنشی که این سلاحها ایجاد میکردند، نیروی هوایی ائتلاف صبح امروز یک عملیات نظامی محدود را انجام داد که سلاحها و خودروهای رزمی تخلیهشده از دو کشتی در بندر مکلا را هدف قرار داد.»
همه چیز علیه نیروهایی تحت حمایت امارات
به نوشته خبرگزاری فرانسه (AFP) شورای انتقالی جنوب که از حمایت امارات برخوردار است و به دنبال احیای کشور مستقل سابق «یمن جنوبی» است، در هفتههای اخیر بخشهای وسیعی از کشور را تصرف کرده و سایر نیروهای دولتی و متحدان آنها را از این مناطق بیرون رانده است. ائتلاف تحت رهبری عربستان روز شنبه هشدار داد که در هرگونه رویارویی نظامی میان دولت یمن و نیروهای جداییطلب، از دولت حمایت خواهد کرد و از این نیروها خواست تا از استانهایی که اخیراً تصرف کردهاند «بهصورت مسالمتآمیز» عقبنشینی کنند.
یکی از مقامات بندر یمنی گفت: «ساعت ۴ بامداد، حدود پانزده دقیقه پیش از حمله، تماسی برای تخلیه بندر مکلا دریافت کردیم». او افزود: «پس از تکمیل تخلیه، یک ربع ساعت بعد حمله انجام شد و نقطهای خاکی در داخل بندر هدف قرار گرفت. آتشسوزی همچنان ادامه دارد.» خبرگزاری رسمی عربستان (SPA) گزارش داد که ائتلاف دو کشتی را هدف قرار داده است که «مقدار زیادی سلاح و خودروهای رزمی برای حمایت از نیروهای شورای انتقالی جنوب» حمل میکردند.این حمله چند روز پس از گزارشهایی درباره حملات هوایی عربستان به مواضع جداییطلبان در استان حضرموت یمن انجام شد و در شرایطی صورت گرفت که واشنگتن خواستار خویشتنداری در این درگیری بهسرعت رو به تشدید شده بود.
از زمان این تصرفها، هواداران جداییطلبان بهطور منظم در شهرهایی از جمله عدن گرد هم آمدهاند و خواستار اعلام استقلال شدهاند؛ بزرگترین این تجمعها هر جمعه برگزار میشود. به گزارش شبکه «عدن مستقل» وابسته به جداییطلبان، روز شنبه صدها نفر از قبایل یمن در عدن گرد هم آمدند تا از رهبران شورای انتقالی جنوب بخواهند استقلال یمن جنوبی را اعلام کنند.این شبکه تصاویری پخش کرد که جمعیت بزرگی را در حال راهپیمایی و برافراشتن پرچم استقلال یمن جنوبی در کنار پرچم امارات متحده عربی نشان میداد.
یک مقام نظامی یمن روز جمعه اعلام کرد که حدود ۱۵ هزار نیروی مورد حمایت عربستان در نزدیکی مرز این کشور مستقر شدهاند، اما هنوز دستوری برای پیشروی به سمت مناطق تحت کنترل جداییطلبان دریافت نکردهاند. مناطقی که این نیروها در آن مستقر هستند، در حاشیه سرزمینهایی قرار دارد که در هفتههای اخیر توسط شورای انتقالی جنوبِ مورد حمایت امارات تصرف شده است. دولت یمن مجموعهای ناهمگون از گروهها، از جمله همین جداییطلبان، را در بر میگیرد و تنها عامل پیونددهنده آنها، مخالفت مشترک با حوثیهای مورد حمایت ایران است. حوثیها در سال ۲۰۱۴ دولت را از پایتخت یمن، صنعا، بیرون راندند و کنترل بخش عمده مناطق شمالی کشور را به دست گرفتند.
شکاف در حاشیه خلیج فارس
به نوشته فاینشنال تایمز، این مداخله نظامی سه هفته پس از آن صورت گرفت که شورای انتقالی جنوب عملیاتی را برای بهدست گرفتن کنترل استان حضرموت آغاز کرد؛ عملیاتی که پس از درگیری این گروه با جناحهای همسو با دولت یمنِ مورد حمایت عربستان انجام شد. این شورا همچنین استان المهره در جنوبشرق یمن، هممرز با عمان، را هدف قرار داده بود. تحلیلگران میگویند بعید است شورای انتقالی جنوب بدون رضایت یا چراغ سبز امارات چنین حملهای را آغاز کرده باشد. حضرموت بزرگترین و ثروتمندترین منطقه یمن است و پیوندهای نزدیکی با عربستان سعودی دارد. پیشروی شورای انتقالی جنوب بهعنوان تهدیدی مستقیم علیه منافع امنیت ملی عربستان و همچنین نقش ریاض در یمن تلقی شد؛ جایی که عربستان از دولت بهرسمیتشناختهشده بینالمللی حمایت میکند.
این بحران، روابط پرتنش میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی دو متحد سنتی که بهطور فزایندهای بر سر درگیریها در یمن و سودان با یکدیگر اختلاف پیدا کردهاند را بهوضوح آشکار کرده است. شورای انتقالی جنوب عملیات خود را سه هفته پس از آن آغاز کرد که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در جریان سفرش به کاخ سفید، نگرانیهای خود درباره جنگ داخلی سودان را با دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، در میان گذاشت.
برخی تحلیلگران گمان میکنند این دو رویداد به یکدیگر مرتبط بودهاند و امارات از اینکه ولیعهد عربستان نقش نیروهای شبهنظامی «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF) را در درگیری سودان مطرح کرده، ناخشنود بوده و قصد داشته پیامی به ریاض ارسال کند. نقش امارات در سودان بهطور فزایندهای زیر ذرهبین قرار گرفته، زیرا ادعا میشود این کشور به نیروهای پشتیبانی سریع سلاح رسانده است؛ نیروهایی که با اتهام نسلکشی روبهرو هستند. ابوظبی این اتهام را رد میکند. عربستان سعودی حامی نیروهای مسلح سودان تلقی میشود که رقیب اصلی نیروهای پشتیبانی سریع هستند.
رقابت آرام و تنشهای فعال
محمد الباشا، بنیانگذار مؤسسه مشاوره ریسک در آمریکا، گفت:«تحولات شرق یمن نشاندهنده رقابتی آرام اما تأثیرگذار میان ریاض و ابوظبی است؛ رقابتی که پیامدهای سرریز آن میتواند خشونتهای نیابتی را در یمن، سودان و فراتر از آن تشدید کند.» عربستان سودان را برای امنیت ملی خود حیاتی میداند، چرا که این کشور در امتداد دریای سرخ مرز طولانی دارد. امارات متحده عربی نیز که یکی از تهاجمیترین بازیگران منطقه به شمار میرود، سودان را برای منافع راهبردی خود مهم میداند و نگران است که نیروهای مسلح سودان توسط اسلامگرایان نفوذ داده شده باشند.
ابوظبی در سال ۲۰۱۹ و همزمان با تغییر سیاست خود، آغاز به خارج کردن نیروهایش از یمن کرد. در همان سال، دولت یمن امارات را به بمباران نیروهای دولتی متهم کرد. با این حال، امارات همچنان از شورای انتقالی جنوب حمایت میکند؛ گروهی که قدرتمندترین جریان در جنوب یمن است. شورای انتقالی جنوب ظاهراً بخشی از دولت یمن به شمار میرود، اما خواهان تبدیل جنوب به کشوری مستقل است؛ وضعیتی که پیش از وحدت یمن در سال ۱۹۹۰ وجود داشت.
یمن به صلح می رسد؟
عربستان سعودی روز پنجشنبه پیشرویهای نظامی این گروه را محکوم کرد و گفت این اقدامات بهصورت یکجانبه و بدون موافقت دولت یمن یا هماهنگی با ائتلاف تحت رهبری عربستان انجام شده است. وزارت امور خارجه عربستان اعلام کرد:«در نتیجه، این تحرکات به تشدید تنشی غیرموجه انجامید که به منافع مردم یمن آسیب رساند.»این وزارتخانه افزود که در حال همکاری با امارات متحده عربی «برادر» و دولت یمن برای «مهار اوضاع» است و ابراز امیدواری کرد که «مصلحت عمومی» از طریق پایان دادن به تشدید تنش توسط شورای انتقالی جنوب و «عقبنشینی نیروهای آن» از دو استان، غالب شود.
شاهزاده خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان، روز شنبه نامهای سرگشاده در شبکه اجتماعی ایکس خطاب به «مردم یمن» منتشر کرد. او گفت که پادشاهی عربستان همواره مسئله جنوب را «یک مطالبه سیاسی عادلانه که نمیتوان نادیده گرفت» دانسته و از شورای انتقالی جنوب خواست رفتاری عقلانی در پیش گیرد. او گفت:«اکنون زمان آن رسیده است که شورای انتقالی جنوب در این مقطع حساس، با پاسخ مثبت به تلاشهای میانجیگرانه عربستان و امارات برای پایان دادن به تشدید تنش، عقبنشینی نیروهای خود از اردوگاهها در دو استان و تحویل مسالمتآمیز آنها به نیروهای سپر ملی و مقامات محلی، صدای عقلانیت، خرد، مصلحت عمومی و وحدت را در اولویت قرار دهد.»
امارات متحده عربی اعلام کرده است که موضع ابوظبی در حمایت از روند سیاسی برای پایان دادن به جنگ، همسو با عربستان سعودی است. شورای انتقالی جنوب گفته است که عملیات خود را پس از آن آغاز کرد که گروههای محلی تولید نفت خام را در حضرموت ــ منبع اصلی درآمد نفتی مقامات جنوب ــ متوقف کردند. به گفته این شورا، هدف دیگر این عملیات مقابله با افراطگرایان اسلامگرا و جلوگیری از قاچاق سلاح به حوثیها بوده است؛ حوثیهایی که کنترل بیشتر مناطق پرجمعیت شمال یمن را در دست دارند. این گروه مدعی است که این عملیات به آن امکان داده کنترل استانهای جنوبی یمن را به دست گیرد؛ امری که باعث بروز بحران در دولت مورد حمایت ریاض و تضعیف نفوذ عربستان در یمن شده است.
