رمزگشایی از رویارویی دولت لبنان با حزب الله | سال 2026 برای بیروت دشوارتر است
به گزارش اقتصادنیوز، با نزدیک شدن به پایان سال ۲۰۲۵، حزبالله خود را از نظر نظامی تضعیف شده و از نظر سرزمینی محدود، اما به لحاظ ساختاری همچنان پابرجا میبیند. این گروه بر اساس مفاد آتشبس نوامبر ۲۰۲۴ که با میانجیگری آمریکا میان حزبالله و اسرائیل منعقد شد، از بخش بزرگی از حضور نظامی آشکار خود را در جنوب رودخانه لیتانی عقب کشیده تا ارتش لبنان بتواند حضور خود را در منطقه مرزی گسترش دهد. اما این عقبنشینی بسیار کمتر از یک خلع سلاح کامل بوده است.
المانیتور در گزارشی نوشته است: توافق آتشبس میان اسرائیل و دولت لبنان، خواستار برچیده شدن زیرساختهای نظامی حزبالله در جنوب لیتانی (حدود ۳۰ کیلومتری مرز با سرزمینهای اشغالی) بود و حذف کل زرادخانه این گروه را شامل نمیشد. در حالی که واشینگتن تلاش کرده است از خسارات میدانی حزبالله برای فشار جهت خلع سلاح کامل استفاده کند، مقامات لبنانی با احتیاط پیش رفتهاند و اولویت را به ثبات و اجتناب از رویارویی مستقیم با حزبالله دادهاند. در نتیجه، حزبالله با پایان یافتن سال، به جای رها کردن استراتژی اصلی بازدارندگی خود، وضعیتش را تنظیم کرده و بخش زیادی از توانمندی نظامی خود را در شمال رودخانه حفظ کرده است.
خطر اصطکاک داخلی در لبنان بالاتر میرود
این تعادل ناپایدار، صحنه را برای آزمونی به مراتب سرنوشتسازتر در سال ۲۰۲۶ آماده میکند. مرحله بعدی طرح دولت لبنان برای تجمیع تسلیحات، که به شمال لیتانی و به قلب تپنده سیاسی و اجتماعی حزبالله گسترش مییابد و با هزینههای سیاسی بالاتر، حساسیتهای فرقهای عمیقتر و خطر جدیتر اصطکاک داخلی روبرو خواهد شد. اینکه آیا حزبالله میتواند بدون ایجاد بیثباتی داخلی بیشتر مهار شود و آیا دولت میتواند کنترل سرزمینی را به اقتدار پایدار تبدیل کند، چشمانداز امنیتی لبنان را در سال پیش رو تعریف خواهد کرد.
بحران از کجا آغاز شد؟
نویسنده این گزارش مدعی شده است: تنها یک روز پس از آنکه گروه فلسطینی حماس حمله خود را به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز کرد و تهاجم ویرانگر اسرائیل در نوار غزه آغاز شد، حزبالله در حمایت از متحد خود، حماس، پرتاب راکت به سمت اسرائیل را آغاز کرد. ارتش اسرائیل با تهاجمی به لبنان پاسخ داد که منجر به کشته شدن تعداد زیادی و نابودی بخشهای وسیعی از جنوب شد.
در حالی که بسیاری از شهروندان، از اقدامات حزبالله به نام غزه حمایت کردند، برخی دیگر از مقامات لبنانی، حزبالله را متهم کردهاند که تصمیمات مربوط به جنگ و صلح را شخصا و به تنهایی اتخاذ کرده است.
حزبالله که در سال ۱۹۸۲ تحت عنوان مبارزه با اشغالگری اسرائیل تاسیس شد، تنها جناح لبنانی باقی ماند که پس از پایان جنگ داخلی کشور (۱۹۷۵-۱۹۹۰) علیرغم فراخوان توافق طائف برای انحلال همه شبهنظامیان، سلاحهای خود را حفظ کرد.
این گروه طی سالها از نیرویی مسلح، به یک حزب سیاسی تمامعیار با چندین نماینده در پارلمان و نفوذ گسترده در سیاست لبنان تبدیل شد.
فشارهای داخلی
ژوزف عون، رئیسجمهور لبنان، پس از ادای سوگند در ژانویه ۲۰۲۵، قول داد که برای تضمین انحصار دولت بر سلاح تلاش کند؛ وعدهای که توسط اپوزیسیون سیاسی حزبالله در کشور مورد تحسین قرار گرفت.
او ماه گذشته این وعده را تکرار کرد و گفت که انحصار دولت بر سلاح قریبالوقوع است. او در سخنرانی روز استقلال لبنان در ۲۲ نوامبر گفت: آنچه لازم است نه تنها کنترل سلاح و تصمیم جنگ و صلح است؛ بلکه محدود کردن وفاداری مردم لبنان به میهن شان و وفاداری قانونی و اساسی آنها به دولتشان است.
در فشاری بیشتر و در تغییری نسبت به رویه ۲۰ سال گذشته، بیانیه وزارتی کابینه نخستوزیر نواف سلام که در فوریه منصوب شد، هیچ اشارهای به مقاومت مسلحانه نکرد؛ اصطلاحی که پیش از این برای به رسمیت شناختن حضور حزبالله در لبنان استفاده میشد. سلام همچنین اخیرا به روایت حزبالله مبنی بر اینکه سلاحهایش در برابر اسرائیل ضروری است، حمله کرده است.
سلام در نوامبر مدعی شد: حزبالله ادعا میکند که سلاحهایش بازدارنده تجاوز است و بازدارندگی یعنی جلوگیری از حمله دشمن، اما این سلاحها بازدارندگی ایجاد نکردند. سلاحها نه از رهبران حزب محافظت کردند و نه از مردم لبنان و داراییهایشان، همانطور که دهها روستای محو شده گواه آن است.
اقدام در میدان
اظهارات دولت لبنان بازتابدهنده یک تغییر عمده در سیاست داخلی لبنان است که مدتها تحت تسلط حزبالله و متحدانش بود. در میان این پویاییهای در حال تحول، ایالات متحده نیز برای حذف کامل سلاحهای حزبالله فشار آورده است.
در ماه آگوست، کابینه لبنان اهداف نقشه راه آمریکا را که توسط تام باراک، فرستاده آمریکا در سوریه، طی سفری به بیروت در ژوئن ارائه شده بود، تصویب کرد. این طرح مستلزم خلع سلاح کامل حزبالله قبل از پایان سال ۲۰۲۵ بود و آن را به خروج مرحلهای اسرائیل از پنج روستای مرزی، پایان حملات و باز شدن کمکهای بازسازی مشروط میکرد. کابینه همچنین ارتش لبنان را مامور کرد تا طرحی برای تحت اقتدار دولت درآوردن همه سلاحها تدوین کند.
ماه بعد، ارتش طرح خود را به کابینه ارائه کرد و همزمان به عملیات پاکسازی منطقه جنوب رودخانه لیتانی در هماهنگی با نیروهای حافظ صلح سازمان ملل (یونیفیل) مطابق با آتشبس ادامه داد. نواف سلام در ۲۰ دسامبر گفت که ارتش به تکمیل خلع سلاح حزبالله در این منطقه نزدیک شده است.
مرحله دوم طرح، منطقه بین رودخانههای لیتانی و اولی در جنوب لبنان را تحت تأثیر قرار میدهد، در حالی که مرحله سوم پایتخت (بیروت) و جبل لبنان را پوشش خواهد داد. در مرحله چهارم و نهایی، ارتش کنترل سلاحها را در منطقه بقاع در شرق و سایر مناطق به دست خواهد گرفت.
با این حال، فرآیند خلع سلاح در سراسر کشور در سال آینده احتمالا پیچیدهتر خواهد شد. راندا اسلیم، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز استیمسون، به المانیتور گفته غیرنظامی کردن جنوب لیتانی تا حدی امکانپذیر بود زیرا حزبالله قبلا آن را در محاسبات خود لحاظ کرده بود. علیرغم مخالفت عمومی با تحویل سلاحها، این گروه به این نتیجه رسید که انجام این کار در جنوب لیتانی کمهزینهترین گزینه است. او خاطرنشان کرد: اما فرآیند شمال لیتانی تحت حاکمیت پویاییهای متفاوت و محاسبات هزینه-فایده متفاوتی برای حزبالله است.
همکاری حزبالله در جنوب
علیرغم اطمینانهای دولت لبنان مبنی بر پیشرفت طرح خلع سلاح، اسرائیل به حملات هوایی تقریبا روزانه خود ادامه داده و حزبالله را به تجهیز مجدد سلاحهایش در نقض توافق آتشبس متهم کرده است. نهادهای بینالمللی هم به عنوان بخشی از تلاشها برای جلوگیری از جنگ مجدد، خواستار مدارکی درباره پیشرفت ارتش شدهاند.
در جریان نشستی در پاریس در پنجشنبه گذشته، فرستادگان آمریکا، فرانسه و عربستان سعودی اعلام کردند که کنفرانس بینالمللی برای حمایت از ارتش لبنان در فوریه ۲۰۲۶ برگزار خواهد شد.
در حالی که این گروه میگوید به آتشبس پایبند بوده و در حال همکاری با ارتش در جنوب است، تأکید میکند که تا زمانی که اسرائیل به اشغال اراضی لبنان و حملات خود ادامه میدهد، از زرادخانهاش دست نخواهد کشید. این گروه همچنین تصویب پیشنهاد آمریکا درباره خلع سلاح توسط دولت را یک «گناه نابخشودنی» خواند که لبنان را از سلاحهایش برای مقاومت در برابر دشمن اسرائیلی خلع میکند.
نعیم قاسم، دبیرکل حزبالله، در آخرین سخنرانی تلویزیونی خود در ۱۳ دسامبر تکرار کرد که حزبالله تحت هیچ شرایطی سلاحهای خود را تحویل نخواهد داد و تأکید کرد که خلع سلاح، موجودیت لبنان را تهدید میکند. او گفت: انحصار سلاح به شکلی که در حال حاضر پیشنهاد میشود، یک خواسته آمریکایی-اسرائیلی با هدف تضعیف قدرت نظامی لبنان است. اجازه دهید آمریکا بداند که ما از خود دفاع خواهیم کرد حتی اگر آسمان به زمین بیاید، و سلاحهای ما برای تحقق اهداف اسرائیل گرفته نخواهند شد اما او همچنین گفت که گروهش برای «حداکثر همکاری با ارتش لبنان» آماده است.
تنها چند روز مانده به مهلت تعیین شده برای خلع سلاح حزبالله، ابهام در مورد آینده این گروه به چشم میخورد. به نظر میرسد گروه در حال خریدن زمان است تا گزینههای خود را به عنوان یک حزب سیاسی بدون سلاح بررسی کند. حزبالله به دنبال تضمینهای امنیتی و سیاسی است.
نویسنده این گزارش ادعا میکند: امتناع حزبالله از تحویل زرادخانهاش در زمانی که مقامات لبنانی تحت فشار مداوم آمریکا برای خلع سلاح گروه هستند، ترس از درگیریهای داخلی را در لبنان برانگیخته است.
