10 نکته قابل تامل سخنان پزشکیان در دفاع از لایحه بودجه سال 1405
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهور، مسعود پزشکیان صبح امروز 7 دی ماه 1404 در صحن علنی مجلس شورای اسلامی حضور یافت و در سخنانی ضمن دفاع از کلیات لایحه بودجه به تبیین رویکردها، اولویتها و سیاستهای اقتصادی دولت در سال آتی پرداخت.
سخنان رئیس جمهور در صحن علنی مجلس، فراتر از یک دفاع فنی از ارقام بودجهای، واجد یک چارچوب فکری، اقتصادی و دینی منسجم درباره «فلسفه بودجهریزی»، «مسئولیت حکومت» و «عدالت در توزیع منابع» بود. بر این اساس، میتوان مهمترین محورهای راهبردی این سخنان را در چند سرفصل اساسی طبقهبندی کرد:
1- مهار تورم از مسیر انضباط بودجهای و حذف کسری پنهان
نخستین و بنیادیترین محور سخنان رئیسجمهور، تأکید بر جلوگیری از تورم بهعنوان اولویت اول دولت بود. پزشکیان منشأ اصلی تورم را کسری بودجه و بیانضباطی مالی دانست و تصریح کرد که لایحه بودجه 1405 با هدف «بودجه بدون کسری» تدوین شده است.
افزایش تنها دو درصدی بودجه دولت، حذف ردیفهای غیرضروری، جلوگیری از درج درآمدهای موهوم و الزام دستگاهها به بودجهریزی عملیاتی، همگی در راستای خاموشکردن «آتش تورم» و کاهش فشار معیشتی بر مردم معرفی شد.
2- عدالتمحوری در توزیع منابع و اصلاح شکافهای درآمدی
عدالت، دومین ستون اصلی بودجه 1405 در نگاه دولت است. پزشکیان با اشاره به افزایش 20 درصدی حقوق کارکنان دولت در کنار افزایش معافیتهای مالیاتی، تلاش دولت را معطوف به کاهش فشار بر حقوقبگیران دانست.
معافیت کامل حقوقهای تا 40 میلیون تومان از مالیات، مالیات حداقلی برای سطوح بالاتر، و اجرای مرحله سوم متناسبسازی حقوق بازنشستگان، همگی بهعنوان ابزارهای جبران نابرابری معرفی شدند؛ هرچند رئیس جمهور صراحتاً اذعان کرد که این اقدامات هنوز با نرخ تورم فاصله دارد.
3- نقد جدی یارانههای پنهان و بازطراحی نظام حمایت معیشتی
یکی از صریحترین و چالشبرانگیزترین محورهای سخنان رئیسجمهور، نقد توزیع ناعادلانه یارانههای انرژی بود. پزشکیان با ارائه مثالهای عددی، نشان داد که یارانههای پنهان بنزین، گاز، برق و گازوئیل، عملاً به نفع اقشار پرمصرف و پردرآمد عمل میکند، در حالی که اقشار ضعیف سهم ناچیزی از آن دارند.
رئیس جمهور این وضعیت را نتیجه تصمیمات انباشته دولتها و مجالس گذشته دانست و خواستار انتقال یارانهها از «حلقههای واسطهای» به «حلقه پایانی یعنی مردم» شد.
4- تثبیت معیشت مردم از طریق کالابرگ و حمایت مستقیم
در امتداد اصلاح یارانهها، پزشکیان اجرای طرح کالابرگ را بهعنوان تصمیم قطعی دولت معرفی کرد. هدف این طرح، تثبیت قیمت کالاهای اساسی در برابر نوسانات ارزی و تورمی عنوان شد.
رئیس جمهور تأکید کرد که هرگونه افزایش قیمت اقلام ضروری، یا از طریق مابهالتفاوت نقدی یا با تأمین مستقیم کالا جبران خواهد شد تا «سفره مردم کوچکتر نشود» و شوکهای اقتصادی مستقیماً به معیشت خانوارها منتقل نگردد.
5- استفاده از مالیات بهعنوان ابزار تحقق عدالت اجتماعی
در نگاه رئیسجمهور، مالیات نه صرفاً یک منبع درآمدی، بلکه مهمترین ابزار دولت برای تحقق عدالت است. تخصیص 170 هزار میلیارد تومان از محل مالیات بر ارزش افزوده برای حمایت معیشتی، در کنار معافیت کالاهای اساسی از این مالیات، نشاندهنده جهتگیری بازتوزیعی بودجه است.
پزشکیان تأکید کرد که دریافت سهم بیشتر از دهکهای بالای مصرف و بازگرداندن آن به دهکهای پایین، میتواند بخشی از نابرابری ساختاری اقتصاد را اصلاح کند.
6- تقویت حمایت اجتماعی از اقشار آسیبپذیر و نسل آینده
بخش مهمی از سخنان رئیسجمهور به تشریح افزایش اعتبارات حمایتی اختصاص داشت؛ از رشد قابل توجه بودجه کمیته امداد و بهزیستی گرفته تا افزایش اعتبارات تغذیه کودکان زیر خط فقر، حمایت از مادران، شیر مدارس، ایاب و ذهاب دانشآموزان و بهداشت و درمان.
رشد 50 درصدی بودجه دانشآموزان تحت پوشش تحصیلی، بهویژه در مناطق محروم، نشاندهنده تمرکز دولت بر «عدالت آموزشی» و سرمایهگذاری بر نسل آینده است.
7- پیوند توسعه عمرانی با اصلاح ساختار مولدسازی
پزشکیان در حوزه توسعه، بر افزایش واقعی بودجه عمرانی از مسیرهای غیرسنتی تأکید کرد. اصلاح سازوکار مولدسازی، اجازه تهاتر اموال مازاد دستگاهها برای تکمیل پروژههای نیمهتمام، و اختصاص منابع درآمد اختصاصی به طرحهای عمرانی، از جمله ابتکاراتی بود که به گفته رئیس جمهور، رشد بیش از 80 درصدی بودجه عمرانی را رقم خواهد زد.
8- توسعه انرژی پایدار و بهرهگیری از صرفهجویی برای تولید
تأمین پایدار انرژی بهعنوان پیششرط افزایش تولید، یکی دیگر از محورهای کلیدی بود. سرمایهگذاری در میادین نفت و گاز، جمعآوری گازهای مشعل، توسعه انرژیهای خورشیدی و تأسیس سازمان بهینهسازی مصرف انرژی، همگی با این هدف مطرح شد که منابع حاصل از صرفهجویی، مستقیماً در خدمت تولید و توسعه قرار گیرد.
9- شفافیت، واقعگرایی و پرهیز از درآمدهای غیرقابل تحقق
رئیسجمهور بارها بر این نکته تأکید کرد که بودجه 1405 بر پایه درآمدهای واقعی و قابل تحقق بسته شده و از تکرار تجربه درآمدهای واهی در حوزه نفت، خصوصیسازی و مولدسازی پرهیز شده است. این رویکرد، بهزعم پزشکیان، شرط لازم برای جلوگیری از کسری و تورم است.
10- تبیین دینی مسئولیت حکومت در قبال معیشت مردم
آخرین و شاید عمیقترین محور سخنان پزشکیان، پیوند دادن بودجه و حکمرانی اقتصادی با آموزههای قرآنی بود. رئیس جمهور با استناد به آیات متعدد، بیتوجهی به معیشت مردم و اطعام محرومان را عامل سقوط حکومتها دانست و تصریح کرد که از منظر دینی، فلسفه حکومت چیزی جز «حل مشکلات مردم» نیست.
رئیس جمهور با صراحت اعلام کرد که اگر نتواند معیشت مردم را بهبود بخشد، ماندن در قدرت برای او ارزشی ندارد و این مسئولیت، پاسخگویی سنگینی در دنیا و آخرت بهدنبال خواهد داشت.
جمعبندی
در مجموع، سخنان پزشکیان را میتوان تلاشی برای بازتعریف بودجه از یک «سند مالی» به یک «میثاق عدالتمحور میان دولت، مجلس و مردم» دانست؛ میثاقی که مهار تورم، اصلاح یارانهها، حمایت معیشتی، توسعه پایدار و پاسخگویی اخلاقی و دینی را در یک چارچوب واحد به هم پیوند میزند.
