سایه جنگ دوباره بر سر ایران؟/ نتانیاهو فشار میآورد، ترامپ هنوز تصمیم نگرفته است
به گزارش اقتصادنیوز به نقل ازانتخاب، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، روز چهارشنبه در مراسم فارغالتحصیلی خلبانان نیروی هوایی اسرائیل گفت اسرائیل تحرکات حماس، حزبالله و ایران برای تجدید تسلیحات را زیر نظر دارد و در صورت لزوم اقدام خواهد کرد. وزیر دفاع اسرائیل و فرمانده نیروی هوایی نیز در همین مراسم گفتند اسرائیل برای جلوگیری از تهدیدهای جدید وارد عمل خواهد شد.
نتانیاهو گفت: «ما به دنبال رویارویی نیستیم، اما چشمانمان به هر خطر احتمالی باز است.»
این اظهارات در حالی مطرح میشود که نتانیاهو خود را برای سفر به آمریکا و دیدار پایان سال با رئیسجمهور ترامپ آماده میکند. به گفته یک مقام اسرائیلی، ارزیابی اسرائیل از پیشرفت ایران در حوزه موشکهای بالستیک و احتمال اقدام نظامی بیشتر، در دستور کار گفتوگوی دو رهبر خواهد بود.
مشخص نیست دولت ترامپ چگونه با احتمال حملات جدید به ایران برخورد خواهد کرد، آن هم در شرایطی که واشنگتن اسرائیل را تحت فشار گذاشته تا توافق صلح با میانجیگری آمریکا برای غزه را تثبیت کند و تنشها با دولت جدید سوریه را کاهش دهد.
ترامپ بارها گفته است حملات هوایی آمریکا به تأسیسات کلیدی ایران در تابستان امسال، برنامه هستهای ایران را نابود کرده و راه را برای صلح منطقهای باز کرده است. با این حال، مقامهای آمریکایی بهطور غیرعلنی از آمادگی اسرائیل برای توسل سریع به زور ابراز نارضایتی کردهاند. ترامپ به ایران درباره بازسازی تأسیسات هستهای هشدار داده، اما بهطور مشخص درباره موشکهای بالستیک هشدار نداده است.
آنا کلی، سخنگوی کاخ سفید، در پاسخ به پرسشی درباره حمایت دولت آمریکا از حمله اسرائیل به دلیل برنامه موشکی ایران گفت: «همانطور که رئیسجمهور ترامپ گفته است، اگر ایران به دنبال سلاح هستهای برود، آن سایت پیش از آنکه حتی نزدیک شود، هدف حمله قرار گرفته و بهطور کامل نابود خواهد شد.»
هرگونه حمله اسرائیل دستکم به تأیید ضمنی واشنگتن نیاز دارد، زیرا اسرائیل برای دفاع در برابر موشکهایی که ایران احتمالاً در پاسخ شلیک خواهد کرد، به کمک آمریکا نیازمند است.
حمله به ایران بهدلیل برنامه موشکهای بالستیک، به معنای سختتر شدن قابلتوجه خطوط قرمز اسرائیل در قبال این کشور خواهد بود. زمانی که اسرائیل در ژوئن حمله غافلگیرانه خود را آغاز کرد، هدف اصلی برنامه هستهای ایران بود که اسرائیل آن را تهدیدی وجودی میداند.
اسرائیل در جریان جنگ ۱۲روزه، نابودی تسلیحات متعارف دوربرد ایران را نیز بهعنوان یکی از اهداف خود تعیین کرده بود و پس از آن هشدار داد هرگونه تلاش ایران برای بازسازی برنامه هستهای یا موشکی، با حمله مواجه خواهد شد. به گفته دنی سیترینوویچ، رئیس پیشین بخش ایران در اطلاعات نظامی اسرائیل و پژوهشگر ارشد کنونی در مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل، تعیین موشک به عنوان خط قرمز اسرائیل، احتمال وقوع جنگی دیگر در سال آینده را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهد.
او گفت: «اسرائیل هرگز به خاطر تقویت توان تسلیحات متعارف کشوری دیگر، وارد جنگ نشده بود. این اولین بار خواهد بود. ما خودمان را مجبور کردهایم که خط قرمز جدیدی را حفظ کنیم که ما را ناگزیر به حمله دوباره میکند.»
به گفته سیترینوویچ، این تغییر بخشی از دکترین جدید امنیت ملی اسرائیل پس از حملات غافلگیرانه حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ است؛ دکترینی که بر اساس آن اسرائیل در برابر تهدیدهای احتمالی تردید نخواهد کرد.
کشورهای عرب حوزه خلیج فارس نیز نسبت به برنامه موشکی ایران نگران هستند. اما ایران که از نیروی هوایی مؤثری برخوردار نیست، موشکها را ستون اصلی دفاع خود میداند—بهویژه در شرایطی که برنامه هستهای و متحدان منطقهایاش، حزبالله و حماس، در پی دو سال درگیری با اسرائیل بهشدت آسیب دیدهاند.
تحلیلگران میگویند ایران در حال تلاش برای احیای توان تولید موشک است، در حالی که با احتیاط بسیار بیشتری نسبت به سایتهای کلیدی هستهای خود عمل میکند.
ایران پس از چندین دور حملات اسرائیل که موشکها، سکویهای پرتاب و ماشینآلات تولید سوخت جامد را نابود کرد، راه دشواری برای بازسازی در پیش دارد.
اوایل دسامبر، یک تیم عملیات ویژه آمریکا در اقیانوس هند یک کشتی را توقیف کرد و کالاهای مرتبط با امور نظامی را که از چین به مقصد ایران در حرکت بود، ضبط نمود. بهطور جداگانه، وزارت خزانهداری آمریکا ۳۲ فرد و نهاد در اروپا، خاورمیانه و آسیا را به دلیل حمایت از تولید موشکهای بالستیک و پهپادهای ایران تحریم کرد.
تصاویر ماهوارهای شرکت پلنت لبز نشان میدهد ایران در حال بازسازی سایتهای تولید موشکی است که پیشتر هدف حملات اسرائیل قرار گرفته بودند؛ به گفته سم لِیر، پژوهشگر مرکز مطالعات منع گسترش تسلیحات جیمز مارتین که این تصاویر را بررسی کرده است.
لِیر گفت اگر ایران بتواند این تأسیسات را به ظرفیت کامل برساند، قادر خواهد بود ماهانه صدها موشک تولید کند. به گفته او، حجم فعالیت در این سایتها نشان میدهد ایران احتمالاً تولید موشکهای جدید را آغاز کرده، اما شواهد برای نتیجهگیری قطعی کافی نیست.
او گفت: «به نظر میرسد ایرانیها بخشی از توان تولید موشک را بازسازی کردهاند، اما هنوز به سطح قبلی نرسیدهاند. آنها منابع قابلتوجهی را صرف بازسازی این تأسیسات کردهاند و میتوانند دوباره به آن سطح برسند.»
رسانههای اسرائیلی و آمریکایی در ماههای اخیر پر بودهاند از هشدارهای تحلیلگران، اندیشکدهها و سیاستمداران درباره تلاشهای ایران برای تجدید تسلیحات.
الی کوهن، وزیر انرژی اسرائیل و عضو حزب لیکود نتانیاهو، این هفته در گفتوگو با رادیو ارتش گفت: «نکته اصلی شش ماه پیش فقط این نبود که ما این برنامهها را بهشدت تضعیف کردیم، بلکه این بود که سد حمله به ایران را شکستیم. پیام به ایران روشن است: اگر بخواهید برنامه هستهای را بازسازی کنید یا با موشکهای بالستیک دوباره مسلح شوید، دولت اسرائیل حمله خواهد کرد.»
روز یکشنبه، سناتور لیندزی گراهام (جمهوریخواه از کارولینای جنوبی) پیش از انجام مصاحبههایی در اسرائیل، با نتانیاهو در اورشلیم دیدار کرد و در آن مصاحبهها از حمله به ایران در صورت لزوم برای متوقف کردن برنامه موشکی حمایت کرد.
او در گفتوگو با شبکه آی۲۴ نیوز گفت: «ما نمیتوانیم اجازه دهیم ایران دوباره وارد کسبوکار تولید موشکهای بالستیک شود. حمله بعدی، اگر حملهای در کار باشد، بر توان موشکهای بالستیک آنها متمرکز خواهد بود.»
ایران سال گذشته موجهای سنگینی از حملات موشکی علیه اسرائیل انجام داد؛ بخشی از تشدید تنش متقابلی که برای نخستین بار به حملات مستقیم بین این دو دشمن دیرینه انجامید. این حملات در برخی مناطق سامانههای دفاعی اسرائیل را تحت فشار قرار داد و در جریان جنگ تابستان امسال، دقت و موفقیت حملات موشکی ایران افزایش یافت و دهها کشته بر جای گذاشت، اما خسارت راهبردی چندانی وارد نکرد.
اسرائیل نگران است که ایران در نهایت بتواند در سالهای آینده هزاران موشک تولید کند—تعدادی که برای غلبه بر هر سامانه دفاعی کافی خواهد بود. نتانیاهو این هفته اشاره کرد که ایران ممکن است به فکر حمله پیشدستانه به اسرائیل بیفتد.
با این حال، تحلیلگران میگویند بعید است ایران آغازگر حمله باشد، زیرا تهران از جنگ اخیر تضعیف شده و با بحرانهای داخلی متعددی، از جمله کمبود شدید آب و سقوط ارزش پول ملی، دستوپنجه نرم میکند. تهران همچنین از تحریک آمریکا پرهیز دارد.
به گفته علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بینالمللی بحران، ایران بازسازی توان موشکی را در اولویت قرار داده تا هزینه هرگونه حمله آینده اسرائیل را افزایش دهد.
او گفت: «احتمال حمله پیشدستانه ایران تقریباً صفر است. ایرانیها به این نتیجه رسیدهاند که اگرچه حریم هوایی آنها آسیبپذیر است، اسرائیل هم آسیبپذیر است.»
تحلیلگران امنیتی میگویند تفکر اسرائیل درباره حمله، تحت تأثیر آن چیزی است که یک پنجره زمانی کوتاه میبیند: دورهای که در آن توان ایران برای شلیک موشک هنوز تضعیف شده، پدافند هواییاش ضعیف است و حکومت با چالشهای متعدد روبهروست.
امیر آویوی، مقام ارشد پیشین نظامی و نزدیک به دولت فعلی اسرائیل، گفت: «نمیخواهیم صبر کنیم تا آنها قویتر شوند و بعد به ما حمله کنند. باید همین حالا با این مسئله برخورد کنیم و وقتی ضعیف هستند و مسیر هوایی باز است، به آنها ضربه بزنیم.»
